Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 15

KHÚC XV

Vùng trời thứ năm - Sao Hỏa (tiếp theo) – Cacciaguida, ông cố của Dante.

Ý muốn nhân từ luôn luôn phát sinh

Từ lòng yêu thương chân thành, chính trực

Như cái xấu phát sinh từ lòng tham.

⁴ Cây đàn lia diệu kỳ phải im tiếng

Những dây đàn thần thánh được nghỉ ngơi

Do bàn tay của trời đã điều chỉnh.

⁷ Những thực thể kia tỏ sự cảm thông

Họ để cho tôi có thể cầu nguyện

Đã ngừng hòa nhạc một cách đồng lòng.

¹⁰ Đúng là phải chịu đau đớn tột cùng

Kẻ vì yêu thương những gì phút chốc

Mà đã từ bỏ tình yêu vĩnh hằng.

¹³ Trong bầu trời đêm trong xanh, yên lặng

Bỗng thỉnh thoảng một ngọn lửa lướt qua

Làm lay động những con mắt bất động.

¹⁶ Có vẻ như một vì sao đổi ngôi

Chỗ nó sáng, những vì sao vẫn đó

Và việc này diễn ra cũng không lâu.

¹⁹ Một thiên thể ở trong chùm sao to

Lướt từ cánh phải xuống chân thánh giá

Tiếp tục chói sáng ở vùng dưới kia.

²² Viên đá quý không tách khỏi đường viền

Mà nó chạy dọc theo một dải sáng

Như ngọn lửa sáng sau khối thạch cao.

²⁵ Như nàng thơ lớn nhất của chúng ta

Tả linh hồn Ankixê trìu mến

Khi thấy con trai trong vườn Êlixô.

²⁸ “Ôi, giọt máu của ta, ơn huệ của Chúa

Bao giờ cho ai như đối với con

Mà cổng trời lại hai lần rộng mở”.

³¹ Ngọn lửa nói xong, tôi nhìn ngọn lửa

Rồi quay sang nhìn cô nương của tôi

Cả hai làm tôi ngạc nhiên tột độ.

³⁴ Đôi mắt của nàng lấp lánh nụ cười

Tôi ngỡ rằng có thể nhìn tận đáy

Niềm ân huệ cõi Thiên đường của tôi.

³⁷ Rồi hăm hở để được thấy được nghe

Linh hồn nói thêm mấy câu gì nữa

Nhưng tôi không hiểu vì quá sâu xa.

⁴⁰ Điều này không phải do hồn lẩn tránh

Mà tất yếu, vì tư duy của hồn

Vượt qua giới hạn của người đang sống.

⁴³ Khi dây cung tình cảm đã dịu bớt

Và thoải mái, thì lời nói của hồn

Hạ xuống tầm nhận thức tôi hiểu được.

⁴⁶ Thì lời đầu tiên tôi hiểu được là:

“Ôi, Chúa Ba ngôi, Người đã độ lượng

Với dòng máu của con biết bao nhiêu!”

⁴⁹ Rồi tiếp: “Khao khát lâu dài, thiết tha

Đến với ta, khi đọc bộ sach lớn

Mà trắng, đen không thay đổi bao giờ.

⁵² Cháu yêu quí, cháu đến khiến lòng này

Được nói chuyện với cháu trong ánh sáng

Đa tạ người đã giúp cháu lên đây.

⁵⁵ Nên tin rằng ý nghĩ cháu sang ta

Là từ Một, bởi vì Năm hoặc Sáu

Từ Đấng chí tôn đệ nhất mà ra.

⁵⁸ Ta là ai, cháu đã không cần hỏi

Ta vui hơn những người khác ở đây

Trong đám đông hạnh phúc và vui vẻ.

⁶¹ Cuộc sống ở đây như cháu thấy được

Lớn hay bé đều nhìn vào tấm gương

Nơi mọi ý nghĩ đều nhìn thấy trước.

⁶⁴ Nhưng để tình yêu mà ta bao trùm

Được nhìn liên tục, được thực hiện tốt

Ta khát khao một ý muốn dịu dàng.

⁶⁷ Cháu hãy tự tin, hãy bạo dạn lên

Bộc bạch điều cháu ước ao, mong muốn

Câu trả lời của ta luôn sẵn sàng”.

⁷⁰ Tôi quay nhìn Bêatờrítsê bên cạnh

Nàng tỏ dấu hiệu bằng một nụ cười

Làm cho ý muốn của tôi mọc cánh.

⁷³ Tôi bắt đầu: “Lý trí và tình cảm

Khi Người thấy sự bình đẳng đầu tiên

Thì mọi người đều có cùng trọng lượng.

⁷⁶ Vì mặt trời sưởi ấm cho tất cả

Bằng ánh sáng và sức nóng bằng nhau

Sự đồng đều không ở nơi nào có.

⁷⁹ Nhưng ý chí hành động ở người trần.

Lại được chắp cánh mỗi người một vẻ

Là điều mà người hiểu rõ nguyên nhân.

⁸² Vì cháu đã cảm thấy sự chênh lệch

Cháu chỉ có thể, từ trái tim mình

Xin cảm tạ sự vui mừng ruột thịt.

⁸⁵ Cháu cầu khẩn Người, viên ngọc lung linh

Đã tỏa ra trên báu vật quí giá

Để thỏa mãn, xin cho cháu biết tên”.

⁸⁸ “Ôi, chiếc lá của ta, khi chờ đợi

Ta vui vì là gốc của cháu đây”

Hồn mở đầu câu trả lời như vậy.

⁹¹ Rồi nói tiếp: “Người mà cả gia tộc

Đã mang tên, và hơn trăm năm nay

Đi con đường đầu tiên men núi thấp.

⁹⁴ Là ông nội cháu, là con trai ta

Cháu bằng việc làm hãy giúp ông ấy

Rút ngắn thời gian mòn mỏi đợi chờ.

⁹⁷ Phirenxa xưa, trong vòng thành cổ

Kinh sáng, kinh chiều theo đúng giờ chuông

Sống bình yên, khiêm nhường và giản dị.

¹⁰⁰ Thành phố xưa không mũ bạc, xuyến vàng

Không xiêm áo, không cân đai che khuất

Nên còn nhìn thấy được những người mang.

¹⁰³ Con gái sinh ra không làm cha mẹ

Sợ khiếp vía vì món của hồi môn

Vì khi đó chưa quá mức thường lệ.

¹⁰⁶ Nhà nào cũng có tổ ấm gia đình

Xácđanapanô cũng chưa đến đó

Chỉ cái gì được phép ở phòng riêng.

¹⁰⁹ Đồi Môngtêmalô dù cao hơn

Nhưng đồi Ucsenlatôiô đã thắng

Lên cho cao rồi sụp đổ tan tành.

¹¹² Ta thấy Benlisiôn Bécti

Đeo đai ngực bằng da, còn người vợ

Rời bàn trang điểm mà chẳng điểm tô.

¹¹⁵ Hai họ Nécchi và Vếckitô

Bằng lòng với áo da không có lót

Và đàn bà bên cọc sợi xe tơ.

¹¹⁸ Ôi hạnh phúc thay cái thời yên bình

Mỗi phụ nữ đợi mồ yên mả đẹp

Không vì Pháp mà đơn chiếc trên giường.

¹²¹ Người được chăm sóc cho đứa con thơ

Vỗ về con bằng ngôn ngữ của nó

Vui hạnh phúc được làm mẹ, làm cha.

¹²⁴ Người thì vừa quấn len bên cọc sợi

Vừa kể cho cháu nghe chuyện ngày xưa

Thành Tơ roa, Phiôxôlê, thành La Mã.

¹²⁷ Sianghenla hay Lapô Xanterenlô

Ngày đó sẽ làm người ta kinh ngạc

Như Sinsinnatô, Coócnigơlia bây giờ.

¹³⁰ Đó là cuộc sống đẹp đẽ, thư thái

Của dân chúng sống trong một cộng đồng

Ta đã sống những tháng ngày như vậy.

¹³³ Đức Mẹ Maria cho ta cuộc đời

Trong một nhà thờ cổ, cùng lúc đó

Ta thành tín đồ Cácxiôguyđa.

¹³⁶ Môrôngtô và Êlixiô là hai em

Vợ ta người vùng Pađô thung lũng

Từ tên bà có tên gọi của con.

¹³⁹ Rồi ta theo Hoàng đế Cuarađô

Ngài khoác cho ta dây đai hiệp sĩ

Ngài hài lòng về thành tích của ta.

¹⁴² Ta chống lại những bất công, sa đọa

Của luật pháp mà dân chúng lộng hành

Vì Giáo hoàng đã xúc phạm công lý.

¹⁴⁵ Và ta được bọn phản nghịch giải thoát

Ta từ giã cái thế giới dối gian

Ở đó biết bao tâm hồn đã chết

¹⁴⁸ Qua đau khổ, ta đến cõi bình an”.

 KHÚC XV

19. Một thiên thể - đây là Cacciaguida Degli Elisei (1091 – 1148), ông cố (great-great-grandfather) của Dante, người đã tham gia vào cuộc Thập tự chinh thứ hai của Hoàng đế Corrado III (1147 – 1149) được phong tước hiệp sĩ và sau đó bị người Hồi giáo giết chết ở vùng đất Thánh Palestina.

25-27. Dante mượn một khổ thơ của Virgilio tả linh hồn của Anchise khi gặp Enea trong vườn Eliso, Vương quốc của người chết (E., VI, 679-694).

28. Ôi, giọt máu của ta... khổ thơ này trong nguyên bản bằng tiếng Latinh:

“O sanguis meus, o superinfusa
gratïa Deï, sicut tibi cui
bis unquam celi ianüa reclusa?”

54. Người đã giúp cháu lên đây - tức Beatrice.

56. Là từ Một - từ Chúa Trời.

91-92. Người mà cả gia tộc - Alighiero I, con trai của Cacciaguida và cha của Bellincione, ông này sinh ra Alighiero II, cha của Dante Alighieri.

93. Đi con đường đầu tiên men núi thấp - nghĩa là đang đi ở vòng thứ nhất của ngọn núi Tĩnh thổ, nơi những kẻ kiêu căng đang chuộc lỗi.

94. Là ông nội cháu - đây là Bellincione.

95-96. Cháu bằng việc làm hãy giúp ông ấy - tức là cháu hãy bằng việc làm tốt để giúp cho ông ấy rút ngắn thời gian chờ đợi ở Tĩnh thổ.

97. Phirenxa xưa, trong vòng thành cổ - vòng thành cổ này được xây dựng từ thời Carlo Magno Đại đế. Trong thế kỷ XII xây thêm vòng thứ hai, thời Dante, xây thêm vòng thứ ba.

107. Sardanapano (Assurbanipal, 669-627 tr. CN) - vua xứ Assiri, tượng trưng cho sự sách nhiễu và dâm đãng.

109-111. Đồi Môngtêmalô dù cao hơn - đồi Montemalo nhìn xuống thành phố Roma, đồi Uccellatoio nhìn xuống Firenze. Nghĩa của đoạn này: “Firenze chưa hơn Roma về độ hoành tráng, nhưng sẽ đến ngày sự sụp đổ của nó còn kinh hoàng hơn sự sụp đổ của thành Rôm”.

112. Ta thấy Benlisiôn Bécti - Bellincion Berti, một quí tộc ở Firenze, bố của Gualdrada (X, ĐN., XVI, 37).

115. Hai họ Nécchi và Vếckitô - Nerli và Vecchio, hai dòng họ giàu có và thế lực ở Firenze.

118-119. Đợi mồ yên mả đẹp - tức mồ mả ở quê hương chứ không phải ở xứ người.

120. Đơn chiếc trên giường - vì chồng bỏ đi buôn bán hoặc nánh lạn ở Pháp.

127. Sianghenla hay Lapô Xanterenlô - Cianghella, một phụ nữ Firenze góa chồng, sống tự do, buông thả. Lapo Salterello, luật sư và nhà thơ, người cùng thời với Dante, nổi tiếng gian xảo.

129. Sinsinnatô, Coócnigơlia bây giờ - Quinzio Cincinnato, nhà độc tài La mã, nổi tiếng chính trực và giản dị (X, TĐ., VI, 46); Corniglia, bà mẹ phẩm hạnh của anh em nhà Gracchi (X, ĐN., IV, 128).

137. Thung lũng Pado - thung lũng sông Po.

139. Currado - tức Corrado III di Svevia (1093-1152), vua Đức đến Italia vũ trang cho các hiệp sĩ Firenze tham gia cuộc chinh phạt người Saraceni ở Calabria.