Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 3

KHÚC III

Vùng trời thứ nhất – Mặt trăng (tiếp theo) - Những kẻ vi phạm lời nguyền.

Mặt trời này từng soi sáng tim tôi

Giờ lại phát hiện, chứng minh, bác bỏ

Mở cho tôi điều chân lý tuyệt vời.

⁴ Tôi vội vàng thừa nhận rằng hiểu được

Và tự tin nên tôi cảm thấy cần

Ngẩng đầu lên để nói trong phút chốc.

⁷ Nhưng trước mặt tôi những hình xuất hiện

Đã thu hút tôi mãnh liệt vô cùng

Khiến tôi không còn nhớ lời thú nhận.

¹⁰ Như một tấm kính sạch và trong suốt

Hay như dòng sông tĩnh lặng trong veo

Mà đáy nước ở gần trong tầm mắt.

¹³ Hình ảnh phản chiếu trả lại cho ta

Vẻ tái nhợt giống như một viên ngọc

Trên trán trắng mà đôi mắt nhận ra.

¹⁶ Tôi nhìn thấy nhiều khuôn mặt ở đấy

Háo hức trò chuyện nhưng mà tôi nhầm

Khác với kẻ thích nhìn vào dòng suối.

¹⁹ Ngay vừa khi mắt tôi nhìn thấy họ

Tôi nghĩ là hình phản chiếu mặt người

Nên quay lại xem họ là ai vậy.

²² Nhưng chẳng thấy gì nên tôi quay lại

Nhìn vào mắt người hướng dẫn dịu hiền

Nàng mỉm cười, đôi mắt nàng thánh thiện.

²⁵ “Em mỉm cười trước sai lầm con trẻ -

Nàng nói - chẳng có gì đáng ngạc nhiên

Ý nghĩ này không đi về chân lý.

²⁸ Chàng lần nữa lại hướng về hư không

Chàng đang nhìn thấy những con người thực

Họ ở đây vì đã quên lời nguyền.

³¹ Hãy trò chuyện, hãy nghe và tin họ

Ánh sáng sự thật làm họ hài lòng

Và đừng để họ xa ánh sáng đó”.

³⁴ Tôi hướng về một linh hồn trong đám

Như có vẻ nóng lòng được chuyện trò

Bị kích động vì khát khao quá lớn.

³⁷ “Hỡi linh hồn có hằng phúc như vậy

Giờ đang sống trong sự sống đời đời

Mà không thể hiểu nếu chưa nếm trải.

⁴⁰ Tôi rất vui nếu được người cho biết

Tên tuổi cũng như số phận của người”

Hồn tươi cười, trả lời ngay lập tức:

⁴³ “Lòng từ tâm không bao giờ đóng cửa

Trước yêu cầu chính đáng, và điều này

Cũng phù hợp với tinh thần của Chúa.

⁴⁶ Tôi là nữ tu, trinh nữ trên đời

Và nếu ký ức của người nhớ rõ

Tôi không giấu gì sắc đẹp của tôi.

⁴⁹ Người nhận ra Picácđa, chắc chắn

Giữa những người chân phúc ở quanh tôi

Tôi sung sướng trong thiên cầu quay chậm.

⁵² Những ước mong nung nấu ở chúng tôi

Là phụng sự ý của Đấng Tối Thượng

Chúng tôi vui với di huấn của Người.

⁵⁵ Số phận chúng tôi cũng khá khiêm nhường

Đã được ban bởi vì những lời nguyện

Bị bỏ lơ là rồi bị lãng quên”.

⁵⁸ Tôi đáp: “Vẻ ngoài tuyệt mỹ của nàng

Toát lên cái vẻ diệu kỳ, thần thánh

Không hòa nhập với hình ảnh đầu tiên.

⁶¹ Tôi đã chậm chạp trong việc nhớ lại

Nhưng nhờ những lời gợi mở của nàng

Bây giờ tôi nhận ra nàng không khó.

⁶⁴ Nhưng hãy nói, dù ở đây sung sướng

Các người có mong được lên cao hơn

Nơi nhìn rộng và có nhiều bè bạn?”

⁶⁷ Nàng mỉm cười với những linh hồn bên

Rồi trả lời với dáng vẻ vui sướng

Như ngọn lửa tình yêu đầu cháy lên.

⁷⁰ “Như vậy là đủ, hỡi người anh em

Chúng tôi bằng lòng những gì mình có

Và đã không còn khao khát gì hơn.

⁷³ Nếu mong muốn lên cao hơn nơi này

Thì ý muốn của chúng tôi trái với

Ý của Người đã định cho chúng tôi.

⁷⁶ Điều có thể thấy trong các vòng này

Là ở trong tình - điều này cần thiết

Và thiết lập ý nghĩa đó ở đây.

⁷⁹ Điều cốt yếu của việc sống hạnh phúc

Là giữ mình trong ý muốn thánh thần

Và ý muốn của ta không trái ngược.

⁸² Trong Vương quốc này có rất nhiều tầng

Điều đó cũng giống như nhiều dân tộc

Và ông vua - ta làm theo ý ông.

⁸⁵ Ý muốn Ngài - là hòa bình, là biển

Nơi tất cả những gì Ngài tạo ra

Và những gì mà thiên nhiên tạo dựng”.

⁸⁸ Tôi nhận ra, cũng như ở mọi nơi

Cả thiên đường cũng mỗi nơi mỗi khác

Không bằng nhau - dù đã ở trên trời.

⁹¹ Như đồ ăn, khi một món ăn xong

Ta vẫn thèm và gọi thêm món khác

Và cảm ơn cho những món đã dùng.

⁹⁴ Tôi đã làm như thế, và lời nói

Để nghe nàng kể về tấm vải nào

Mà nàng chưa dệt đến nhịp thoi cuối.

⁹⁷ “Một phu nhân cao cả, phẩm hạnh xưa -

Nàng nói - đã lên trời, mà hạ giới

Vẫn mặc theo cách ăn vận của bà.

¹⁰⁰ Cho đến lúc chết vẫn cùng với chồng

Tình yêu hòa hợp với niềm vui thú

Và luôn luôn đón nhận mọi lời nguyền.

¹⁰³ Tôi trốn khỏi trần gian khi còn trẻ

Để theo bà trong bộ áo tu hành

Theo giáo phái của bà rất chung thủy.

¹⁰⁶ Nhưng những người ưa xấu hơn là tốt

Đã kéo tôi khỏi tu viện êm đềm

Cuộc đời tôi từ đó, trời đã biết.

¹⁰⁹ Ánh sáng rực rỡ chiếu trước mặt ngươi

Ở bên phải tôi và đang rực sáng

Bao bọc lấy toàn bộ thiên thể này.

¹¹² Những điều về tôi cũng đúng với bà

Là tu sĩ, nhưng người ta đã tước

Tấm khăn thánh thiện ra khỏi đầu bà.

¹¹⁵ Nhưng khi đã phải trở lại đời trần

Trái với ý mình, trái với thông lệ

Bà không bỏ tấm khăn khỏi trái tim.

¹¹⁸ Đó là ánh sáng Cốtxtanza vĩ đại

Từ trận cuống phong thứ hai xứ Xôavê

Sinh ra trận thứ ba - là vua cuối”.

¹²¹ Nàng đã nói như vậy, rồi cất lời

“Ave Maria” rồi liền biến mất

Như một vật nặng chìm xuống nước sâu.

¹²⁴ Tôi nhìn theo khi mắt còn có thể

Cho đến khi hình bóng đã mờ xa

Như đến ham muốn lớn hơn của nó.

¹²⁷ Tôi lại quay về Bêatờrítsê

Nhưng nàng làm cho mắt tôi bị chói

Đến mức thoạt đầu không thể nhìn ra

¹³⁰ Khiến tôi trì hoãn một câu hỏi mới.

CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

 KHÚC III

18. Khác với kẻ thích nhìn vào dòng suối - Narcissus thích nhìn vào dòng suối để chiêm ngưỡng hình ảnh của mình, coi hình phản chiếu như người thật (M., III, 346-510), còn Dante thì ngược lại, coi những những khuôn mặt thật là hình phản chiếu.

44-45. Phù hợp với tinh thần của Chúa - tức phù hợp với Tình yêu của Thiên Chúa, Ngài muốn tất cả con dân của nước Thiên đường giống như Ngài.

49. Người nhận ra Picácđa - Piccarda, chị của Forese (X, TT., XXIII, 48) và Corso (X, TT., XXIV, 82-87). Corso đã kéo nàng ra từ tu viện để bắt đi lấy chồng.

69. Như ngọn lửa tình yêu đầu cháy lên - có hai cách hiểu của câu này: 1) nàng như đang cháy lên bằng ngọn lửa của tình đầu; 2) nàng đang cháy lên bằng tình yêu thần thánh.

97. Một phu nhân cao cả - đây là Chiara di Assisi, người lập ra dòng tu nữ mà Piccarda đi theo.

118-120. Đó là ánh sáng Cốtxtanza - Costanza (1154-1198) là con gái của Ruggero II, vua Sicilia. Năm 1185 kết hôn với Enrico VI (trận cuồng phong thứ hai) sinh ra Federico II (trận cuồng phong thứ ba - là vua cuối). Đến đây chấm dứt sự truyền ngôi vua của dòng họ này. Có truyền thuyết cho rằng Costanza đi tu nhưng cũng bị bắt ép lấy chồng một cách miễn cưỡng nên Piccarda mới nói là “Những điều về tôi cũng đúng với bà” (câu 112-114).

122. Ave Maria - Kính mừng Maria đầy ơn phúc.