Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 28

KHÚC XXVIII

Vùng trời thứ chín hay Động lực đầu tiên – Cấp bậc của các thiên thần.

Khi đau khổ cho cuộc sống người trần

Thì một sự thật cho tôi được mở

Rằng hồn tôi đang ở chốn Thiên đường.

⁴ Giống như người thấy trong gương ngọn lửa

Thì anh ta được chiếu từ phía sau

Trước khi nhìn hay suy nghĩ điều đó.

⁷ Anh ta ngoảnh lại phía sau tấm gương

Để xem đúng không và thấy nó khớp

Như nhịp điệu và lời hát nhịp nhàng.

¹⁰ Trí nhớ cũng nhắc tôi làm như vậy

Khi nhìn vào đôi con mắt long lanh

Mà tình yêu đã buộc tôi vào đấy.

¹³ Khi quay lại, liền đập vào mắt tôi

Cái gì đó ở trong bầu trời ấy

Khi nhìn từ vùng nọ đến vùng này.

¹⁶ Tôi thấy một điểm ánh sáng sắc chói

Đến nỗi mắt ta có thể bị mù

Đành nhắm mắt trước tia sáng chói lọi.

¹⁹ Ngôi sao ở đây hình như bé hơn

Dường như mặt trăng bên cạnh sao ấy

Như sao và sao trong bầu trời đêm.

²² Có lẽ cũng chỉ cách một quầng tán

Từ điểm mà nó nhận được sắc màu

Khi hơi nước bao quanh nó dày quánh.

²⁵ Quay quanh điểm ấy là một vòng lửa

Nhanh tới mức tốc độ nó vượt qua

Mọi chuyển động nhanh nhất của vũ trụ.

²⁸ Và vòng này bị vòng khác vây lấy

Vòng thứ ba lại bị vòng thứ tư

Thứ tư bị thứ năm, rồi thứ sáu.

³¹ Vòng thứ bảy tiếp theo rộng tới mức

Đến nỗi người đưa tin của Junô

Cũng không thể nào mà ôm hết được.

³⁴ Vòng thứ tám quay trong vòng thứ chín

Vòng càng xa càng quay chậm dần dần

Phụ thuộc vào khoảng cách xa trục chính.

³⁷ Vòng càng ở gần với trục chính nhất

Thì vòng đó có ánh sáng rõ ràng

Tôi nghĩ vì nó bám vào cái trục.

⁴⁰ Cô nương của tôi thấy tôi do dự

Và hoài nghi, liền nói: “Các tầng trời

Và vũ trụ phụ thuộc vào điểm ấy.

⁴³ Chàng hãy nhìn cái vòng ở gần nhất

Thì nó quay nhanh nhất, chính là vì

Ngọn lửa tình yêu từ đây bùng phát”.

⁴⁶ Tôi nói: “Nếu vũ trụ được sắp xếp

Theo trật tự mà tôi thấy ở đây

Thì tôi hiểu điều đã được giải thích.

⁴⁹ Nhưng thế giới mà người ta cảm thấy

Tôi có thể nói rằng các bầu trời

Càng ở xa trung tâm càng tuyệt diệu.

⁵² Do đó, nếu tôi phải có kết luận

Về ngôi đền thần thánh lộng lẫy này

Thì tình yêu, ánh sáng – là giới hạn.

⁵⁵ Tôi muốn biết bản sao và bản gốc

Lại không đi chung cùng một con đường

Tôi đã cố ngẫm nghĩ mà vô ích”.

⁵⁸ Cô nương nói: “Nếu ngón tay của chàng

Không gỡ nổi một cái nút như vậy

Là vì chưa ai mở, nên nó căng”.

⁶¹ Rồi tiếp tục: “Chàng hãy nghe điều này

Nếu chàng muốn giảm bớt điều nghi hoặc

Thì cần phải đem trí tuệ ra mài.

⁶⁴ Các thực thể tùy hẹp hay tùy rộng

Mà sức mạnh chúng có ít hay nhiều

Được rót vào tất cả các bộ phận.

⁶⁷ Điều thiện lớn sinh ra ân huệ lớn

Ân huệ lớn hơn cho vật lớn hơn

Các bộ phận trong cái chung hoàn chỉnh.

⁷⁰ Tinh cầu này ở trong vòng chuyển dịch

Cùng với vũ trụ và tương thích cùng

Vòng có trí tuệ, tình yêu lớn nhất.

⁷³ Chàng đã thấy, vì rằng cần đo lường

Chỉ sức mạnh – mà không điều nhìn thấy

Đang quay vòng quanh ở trước mắt chàng.

⁷⁶ Chàng đã thấy sự cân bằng lạ lùng

Lớn - với nhiều, và nhỏ - với ít

Gắn với trí tuệ của Đấng toàn năng”.

⁷⁹ Bầu không khí thoáng đãng và nhẹ nhàng

Khi ngọn gió Bôrêa thổi tới

Nó thổi từ bên phía má dịu êm.

⁸² Sương mù làm vẩn đục bầu không khí

Đã tan biến, bầu trời như đang cười

Với vẻ đẹp từ chân trời hiện rõ.

⁸⁵ Tôi cũng vậy, khi cô nương của tôi

Đã cho tôi câu trả lời sáng tỏ

Chân lý hiện rõ như sao trên trời.

⁸⁸ Khi lời nói của cô nương vừa xong

Giống như một thanh sắt tóe ra lửa

Chúng bay lên rực sáng những vòng tròn.

⁹¹ Những tia lửa quanh đám cháy vòng vo

Và số lượng tăng lên nhiều vô kể

Như việc nhân đôi ở bàn cờ vua.

⁹⁴ Tôi nghe thấy lời hát mừng vang lên

Ở điểm cố định và lưu lại đó

Nơi xưa nay vẫn ở các thiên thần.

⁹⁷ Nhưng cô nương nhìn thấy tôi phân vân

Liền nói: “Những vòng đầu cho chàng thấy

Có cả Luyến thần và cả Minh thần.

¹⁰⁰ Họ đi theo những quan hệ tình yêu

Cố gần điểm gốc với mức có thể

Nhờ tầm nhìn của họ cao hơn nhiều.

¹⁰³ Những thiên thần khác bay xung quanh họ

Đều là những thiên chức của Thiên đường

Để hoàn chỉnh bộ ba thời nguyên thủy.

¹⁰⁶ Chàng hãy nhớ rằng họ đều vui sướng

Tùy theo cái nhìn càng thâm nhập sâu

Vào chân lý, nơi tâm thần thanh thản.

¹⁰⁹ Ta thấy rằng hằng phúc có nguồn gốc

Từ thị giác, mà không phải tình yêu

Tình chỉ là hộ tống cho thị giác.

¹¹² Mà thị giác được xếp theo công lao

Sinh ra từ ân huệ và thiện chí

Sẽ đi từ bậc nọ lên bậc kia.

¹¹⁵ Bộ ba khác cũng đâm chồi nẩy lộc

Ở cái nơi mùa xuân bất tận này

Mà ban đêm chòm Bạch dương bất lực.

¹¹⁸ Ở đây không ngừng vang lên tiếng hát

“Osanna” ba giai điệu – ba thần

Của hệ tam phân từ ba cấp bậc.

¹²¹ Trong cấp bậc này có ba nữ thần

Gồm Quản thần, rồi Dũng thần và cuối

Bậc thứ ba đó chính là Quyền thần.

¹²⁴ Hai thiên thần áp chót luôn sôi nổi

Là Lãnh thần và Tổng lãnh thiên thần

Còn thiên thần được xếp vào bậc cuối.

¹²⁷ Tất cả các cấp bậc này hướng lên

Họ sẽ mạnh lên khi hướng về Chúa

Tất cả họ được thu hút lên trên.

¹³⁰ Điônixiô với ước mong như vậy

Đã từng quan sát các thứ bậc này

Và phân cấp đúng như em đã gọi.

¹³³ Nhưng Thánh Gờrêgôriô sau đó

Không đồng ý, khi mở mắt trên trời

Ông đã tự cười mình, khi thấy lỗi.

¹³⁶ Và nếu những điều bí ẩn như vậy

Với một người trần cũng dễ hiểu thôi

Có một người chỉ cho ông điều ấy

¹³⁹ Cùng bao bí mật của thiên cầu này”.

CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XXVIII

16. Một điểm ánh sáng sắc chói - chỉ biểu tượng Đức Chúa Trời.

25. Quay quanh điểm ấy là một vòng lửa - chỉ các thiên thần gồm ba cấp bậc (câu 105).

25. Nhanh tới mức - đây là tốc độ của Động lực đầu tiên.

32. Người đưa tin của Junô - tức Iride, cầu vồng (X, TĐ., XII, 12).51. Càng ở xa trung tâm càng tuyệt diệu - tức càng ở xa Mặt đất là trung tâm, theo cách nghĩ của Dante.

73-78. Beatrice giải thích rằng cần để ý đến cái sức mạnh chứ không không phải độ lớn mà chàng nhìn thấy thì sẽ nhận ra sự cân bằng hoàn hảo của các tầng trời được điều khiển bởi Trí tuệ của Đấng toàn năng “lớn - với nhiều, và nhỏ - với ít”.

80. Gió Borea - gió từ phương Bắc thổi tới.

93. Như việc nhân đôi ở bàn cờ vua - vua Ba Tư thi đánh cờ với người sáng chế ra trò chơi này. Người này yêu cầu nhà vua một phần thưởng mà mới nghe qua thì thấy rất khiêm tốn: nhà vua phải thưởng cho anh ta số hạt lúa mì tương đương với số ô của bàn cờ và theo nguyên tắc nhân đôi. Nghĩa là đặt vào ô thứ nhất: 1 hạt; ô thứ hai: 2 hạt; ô thứ ba: 4 hạt... và cứ thế. Hóa ra là trên thế gian này không có một lượng lúa mì lớn như thế. Bàn cờ có 64 ô, như vậy, sẽ là 2⁶⁴ − 1 ≈1,845×10¹⁹. Để đựng hết số lúa mì này cần một cái kho có dung tích rộng 180 cây số vuông.

99-126. Đoạn này Dante nói về sự phân loại cấp bậc của các thiên thần. Theo sự phân loại của Dionigi l'Areopagita các thiên thần ở Thiên đường được chia thành ba cấp bậc khác nhau theo công việc, mỗi cấp lại có một nhóm các thiên thần mang danh hiệu khác nhau.

- Cấp bậc một là nhóm các thiên thần chủ yếu làm nhiệm vụ thờ phụng Thiên Chúa. Họ là những tạo vật kề cận Thiên Chúa nhất, gồm có: Luyến thần (Serafini), Minh thần (Cherubini) và Ngai thần (Troni).

- Cấp bậc hai là nhóm các thiên thần làm việc như những vị quản trị Thiên đường, gồm có: Quản thần (Dominazioni), Dũng thần (Virtù) và Quyền thần (Potestà).

- Cấp bậc ba là những thiên thần hoạt động như là sứ giả của Thiên Chúa hoặc là đạo binh thiên quốc, gồm có: Lãnh thần (Principati), Tổng lãnh thiên thần (Arcangeli) và Thiên thần (Angeli).

130. Dionigi l'Areopagita - là tác giả của cuốn “De coelesti hierarchia” mà Dante đã dựa vào để phân loại cấp bậc thiên thần (X, TĐ., X, 115-117).

133. Thánh Gờrêgôriô sau đó - chỉ Giáo hoàng Gregorio Magno (540-604), người có cách phân loại cấp bậc thiên thần khác với Dionigi l'Areopagita nhưng sau đó ông tự cho là không đúng “ông đã tự cười mình, khi thấy lỗi”.

138. Có một người chỉ cho ông điều ấy - đây là Thánh Paolo.