Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 27

KHÚC XXVII

Vùng trời thứ tám (kết thúc). Lên vùng trời thứ chín.

“Vinh quang thay Đức Chúa Cha, Chúa Con

Chúa Thánh Thần” - Thiên đường cất tiếng hát

Tôi ngất ngây trước giai điệu dịu dàng.

⁴ Những gì tôi thấy như một nụ cười

Của vũ trụ và niềm say mê ấy

Qua thính giác và thị giác của tôi.

⁷ Ôi niềm vui! Ôi hân hoan khó tả!

Cuộc sống tình yêu và sự yên bình!

Sự giàu có mà lòng tham chẳng có!

¹⁰ Trước mắt tôi bốn ngọn đuốc sáng lên

Cái ngọn đuốc đầu tiên trong số đó

Đang đến gần và bỗng chói sáng hơn.

¹³ Vẻ ngoài, các ngọn đuốc giống Giôvê

Nếu là Người và Máctê sẽ hóa

Thành những con chim đổi lông cho nhau.

¹⁶ Cái quyền lực nhân từ đang chỉ định

Việc luân phiên, nhiệm vụ và lệnh cho

Dàn đồng ca phải ngừng hơi im tiếng.

¹⁹ Khi đó tôi nghe: “Nếu ta đổi màu

Ngươi chớ ngạc nhiên, vì như ta nói

Những người ở đây cũng sẽ đổi màu.

²² Trên trái đất có kẻ chiếm chỗ ta

Chỗ của ta, chỗ của ta đang trống

Dưới mắt của Đức Chúa con hiện ra.

²⁵ Một thiên thần dữ từ nơi này xuống

Sau đó sẽ còn đi xuống thấp hơn

Biến mộ ta thành vũng máu, hôi hám”.

²⁸ Khi ấy tôi thấy màu những đám mây

Đối diện mặt trời, dường như vây lấy

Ánh hoàng hôn và tỏa khắp bầu trời.

³¹ Như một phụ nữ tự tin ở mình

Với đức hạnh, nhưng tỏ ra sợ hãi

Khi nghe tin ai đó mắc lỗi lầm.

³⁴ Cũng vậy, Bêatờrítsê thay đổi

Tôi nghĩ rằng trên đời cũng thế thôi

Khi Đấng quyền năng tối cao đau khổ.

³⁷ Rồi ngọn lửa lại tiếp tục những lời

Với một giọng nói có phần đổi khác

Tuy ngoại hình không có nhiều đổi thay.

⁴⁰ “Nàng dâu của Chúa không phải đã được

Nuôi bằng máu ta hay Lin, Cờlêtô

Để rồi sau đấy đem vàng tích cóp.

⁴³ Nhưng để bà có cuộc sống hằng phúc

Xítxtô, Piô, Calítxtô, Úcbanô

Đã phải đổ máu sau nhiều nước mắt.

⁴⁶ Không phải ta muốn để người kế vị

Đem chia tín đồ của đạo Kitô

Thành phần bên phải và phần bên trái.

⁴⁹ Cũng không chìa khóa giao cho ta đấy

Thành biểu trưng chiến đấu trên lá cờ

Chống lại những người đã được rửa tội.

⁵² Cũng không phải hình ta trên con dấu

Chứng thực cho quyền mua bán dối gian

Đã làm ta đỏ mặt và nối đóa.

⁵⁵ Những con sói khoác áo người chăn chiên

Thấy ở đây, trên các bãi chăn thả

Để bảo vệ Chúa, sao ngươi ngủ yên?

⁵⁸ Coócxini, Guátxki muốn uống máu đào

Chao ôi, một sự khởi đầu tốt đẹp

Không hiểu kết thúc còn đến mức nào!

⁶¹ Nhưng như ta biết, chẳng bao lâu nữa

Chúa cùng Scipiô sẽ tới giữ gìn

La Mã, niềm vinh quang của Thế giới.

⁶⁴ Hỡi con trai, do gánh nặng trần thế

Con phải về, nhưng hãy mạnh dạn lên

Nói những gì, với con ta đã kể”.

⁶⁷ Như bông hoa tuyết do hơi nước dày

Đang bay ở trong không gian phía dưới

Khi sừng con Dê gần tới mặt trời.

⁷⁰ Cũng vậy, tôi thấy không trung ở đây

Được trang điểm bằng những bông hơi nước

Đầy vẻ chiến thắng tụ quanh chúng tôi.

⁷³ Mắt tôi nhìn theo những hình ảnh ấy

Cho tới khi khoảng cách của chiều cao

Ngăn không cho tôi nhìn xa hơn nữa.

⁷⁶ Khi ấy cô nương của tôi nhìn ra

Rằng tôi không nhìn cao nữa, bèn nói:

“Chàng nhìn xuống để thấy nơi đã qua”.

⁷⁹ Từ chính giữa cho tới mép vòng cung

Tôi nhìn xuống khi di chuyển như vậy

Nơi tạo thành vùng khí hậu đầu tiên.

⁸² Tôi thấy bên kia Gađê con đường

Mà Uylítxê điên rồ qua bờ biển

Nơi Ơrôpa thành gánh nặng dịu êm.

⁸⁵ Tôi còn muốn phát hiện thêm nhiều hơn

Nhưng mặt trời đã dưới chân, ra dấu

Chỉ còn cách một chòm sao, hoặc hơn.

⁸⁸ Tâm hồn yêu trong lòng tôi rạo rực

Hướng về cô nương, nó thúc giục tôi

Một lần nữa phải nhìn vào đôi mắt.

⁹¹ Những gì mà thiên nhiên hay bút vẽ

Quyến rũ mắt rồi chinh phục con tim

Trên thân xác người hay trong tranh vẽ

⁹⁴ Cứ ngỡ là tất cả chỉ hư không

Trước vẻ đẹp đã làm tôi lóa mắt

Khi tôi nhìn thấy gương mặt của nàng.

⁹⁷ Có một cái gì như là sức mạnh

Kéo tôi khỏi cái tổ của Lida

Và cuốn tôi lên vùng trời lấp lánh.

¹⁰⁰ Những miền của vùng trời này rất cao

Và rất giống nhau, khiến tôi không hiểu

Là nàng đã chọn cho tôi miền nào.

¹⁰³ Nhưng nàng đọc được ý nghĩ của tôi

Liền mỉm cười và nói rất vui vẻ

Dường như trên gương mặt, Chúa đang cười.

¹⁰⁶ “Hệ thống vũ trụ chuyển động xung quanh

Một cái trục, và tất cả chuyển động

Từ nơi này cũng như từ đường viền.

¹⁰⁹ Ở vùng này chứ không nơi nào khác

Trí tuệ của Chúa được đặt ở đây

Nơi có cả tình yêu và quyền lực.

¹¹² Ánh sáng tình yêu bao bọc thiên cầu

Kể cả những thiên cầu ở phía dưới

Và cả những thiên cầu ở trên cao.

¹¹⁵ Sự chuyển động không đo được ở đây

Nhưng nó lại đo được ở nơi khác

Giống như mười chia cho năm và hai.

¹¹⁸ Như cây thời gian mọc rễ trong bình

Những phần còn lại sống ở nơi khác

Điều đó với chàng nay hẳn rõ ràng.

¹²¹ Ôi, thói tham lam đã dìm người đời

Xuống đáy sâu, mà không ai có thể

Ngước mắt lên trên miệng vực của ngươi.

¹²⁴ Ý muốn dù nở hoa ở con người

Nhưng những cơn mưa liên tiếp dội xuống

Khiến giống mận tốt sinh những quả còi.

¹²⁷ Sự trong trắng, vô tư chỉ thấy được

Ở những bé con, nhưng chúng bỏ đi

Khi trên má lông tơ bắt đầu mọc.

¹³⁰ Việc ăn chay chỉ bước đầu chập chững

Khi đã thạo thì bất cứ cái gì

Bất kể tuần trăng, đều ăn ngấu nghiến.

¹³³ Đứa trẻ còn bập bẹ, thì yêu quí

Và vâng lời mẹ, còn khi thạo lời

Lại mong thấy mẹ nằm yên trong mộ.

¹³⁶ Thế là từ da trắng thành da đen

Khi mê mẩn nghe lời con gái đẹp

Trao tất cả bình minh lẫn hoàng hôn.

¹³⁹ Và nguyên nhân đã trở nên sáng tỏ

Chẳng có ai dẫn dắt chốn trần gian

Nên loài người lầm lạc vì điều đó.

¹⁴² Nhưng trước khi tháng giêng thoát mùa đông

Phần trăm thời gian bỏ quên dưới đó

Được chiếu lên ánh sáng từ Thiên đường.

¹⁴⁵ Mong hạnh phúc được chờ đợi bấy lâu

Sẽ quay đuôi con tàu ra phía trước

Để nó chạy thẳng mà không vòng vèo

¹⁴⁸ Và sau bông hoa sẽ là quả ngọt”.


CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XXVII

10. Bốn ngọn đuốc - Pietro, Giacobbe, Giovanni và Adam.

11. Ngọn đuốc đầu tiên - tức Pietro.

15. Đổi lông cho nhau - sao Hỏa màu đỏ, sao Mộc trắng bạc.

22. Có kẻ chiếm chỗ ta - chỉ Bonifazio VIII (X, ĐN., XIX, 52).

25. Một thiên thần dữ từ nơi này xuống - chỉ Lucifero - quỉ sứ tối cao.

36. Đấng quyền năng tối cao đau khổ - chỉ Giêsu Christ.

41-44. Lin, Cleto, Sisto I, Pio I, Calisto I, Urbano I - Pietro nêu tên những Giáo chủ từ những ngày đầu thành lập Nhà thờ La Mã.

48. Thành phần bên phải và phần bên trái - chỉ tín đồ của phe Guelfi và phe Ghibelini.

58. Coócxini, Guátxki muốn uống máu đào - Caorsini và Guaschi, chỉ hai người thừa kế của Bonifazio VIII: Clemente V, người Guasca (X, ĐN., XIX, 79-84), và Giovanni XII, người Cahors (X, TĐ., XVIII, 130-136).

62. Scipiô sẽ tới giữ gìn - Scipio Africanus (236-183 tr. CN), người đã chiến thắng Annibale.

69. Khi sừng con Dê gần tới mặt trời - chỉ chòm sao Nam dương, ý nói tháng 12.

82. Gade - tức thành phố Cades của Tây Ban Nha.

83-84. Nơi Ơrôpa thành gánh nặng dịu êm - đây là Fenicia (Phoenicia), nơi Giove bắt cóc nàng Europa rồi biến thành con bò để cho nàng cưỡi từ Fenicia đến Creta (M., II, 833-875). Ulisse (Odyssey) cũng đã từng đi theo con đường này.

98. Cái tổ của Lida - chỉ chòm sao Song nam (Song tử), là con của Leda và Giove.

99. Cuốn tôi lên vùng trời lấp lánh - tức vùng trời thứ chín hay Động lực đầu tiên.

106-107. Vũ trụ chuyển động xung quanh/ một cái trục - tức vũ trụ chuyển động quanh quả đất đứng yên.

118-120. Như cây thời gian mọc rễ trong bình - ý nói gốc rễ vô hình của thời gian mọc ở Đông lực đầu tiên, còn phần lá và ngọn của nó ở các tinh cầu khác và được thể hiện trong sự chuyển động của chúng.

136-138. Thế là từ da trắng thành da đen.. nghĩa của đoạn này: “Từ những thói hư tật xấu đã nêu trên, con người biến thành động vật (da trắng thành đen), nghe theo lời quyến rũ của yêu tinh Circe (X, ĐN., XXVI, 91; TT., XIV, 42), con gái của Mặt trời (kẻ làm ra cả bình minh lẫn hoàng hôn), nghĩa là con người thì ham hố những lạc thú của trần gian”. Khổ thơ này còn có những cách hiểu khác.

140. Chẳng có ai dẫn dắt chốn trần gian - ý nói cả đời lẫn đạo đều không làm tròn nhiệm vụ của mình trong việc giáo dục con người.

142-143. Phần trăm thời gian bỏ quên... - năm của lịch Julien có 365 ngày và 6 giờ, dài hơn năm của mặt trời (có 365 ngày và 5 giờ, 48 phút, 46 giây, hoặc 365, 25 ngày). Sau 128 thì đã mất đi gần 1 ngày... Ở đây Beatritce muốn nói là đã sắp đến mùa xuân.