Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 18

KHÚC XVIII

Vùng trời thứ năm - Sao Hỏa (kết thúc). Vùng trời thứ sáu - Sao Mộc – Những hồn chính trực.

Tấm gương chân phúc tiếp tục niềm vui

Trong ý nghĩ của mình, còn tôi nếm

Nỗi đắng cay pha lẫn chút ngọt bùi.

⁴ Người phụ nữ dẫn tôi đi lên, nói:

“Xin chàng hãy thay đổi những nghĩ suy

Em ở gần để giúp chàng nhẹ lỗi”.

⁷ Quay về tiếng nói đã khích lệ tôi

Thấy tình thân trong đôi mắt thánh thiện

Tôi thấy vui mà không nói lên lời.

¹⁰ Không chỉ lời nói của tôi bất lực

Mà ký ức cũng không thể quay về

Với chính mình, nếu không ai giúp sức.

¹³ Lúc ấy tôi chỉ có thể nói được

Rằng nhìn nàng là tình cảm của tôi

Được giải thoát khỏi mọi mong muốn khác.

¹⁶ Niềm vui vĩnh hằng rọi những tia sáng

Và từ đôi mắt xinh đẹp của nàng

Phản chiếu lại, làm cho tôi mê mẩn.

¹⁹ Nàng chinh phục tôi bằng nụ cười tươi:

“Xin quay lại và hãy nghe em nói

Không phải thiên đường là mắt em đây”.

²² Nhưng có đôi khi ta nhìn thấy được

Sức mạnh tình yêu trong ánh mắt nhìn

Lớn biết bao, khiến hồn ta mất hút.

²⁵ Ngọn lửa thần thánh rực rỡ sáng ngời

Tôi quay lại nhìn và tôi nhận thấy

Ngọn lửa còn muốn nói chuyện với tôi.

²⁸ Rồi bắt đầu: “Ở tầng thứ năm này

Có cái cây nhân sự sống từ ngọn

Ra quả và không rụng lá bao giờ.

³¹ Đó là những hồn trước khi lên trời

Đã có tiếng tăm lẫy lừng dưới đó

Làm giàu cho các nàng thơ đến nay.

³⁴ Hãy nhìn thập tự có hai cánh tay

Gọi tên ai - trong màn sương kỳ diệu

Như những tia chớp xé rạch đám mây”.

³⁷ Tôi thấy ánh chớp trên thập tự ấy

Ngay khi tên Giôsuê được đọc lên

Ánh chớp hiện ngay lúc còn tiếng nói.

⁴⁰ Rồi đến tên người cao cả Macabêô

Ngọn lửa khác vừa quay vừa chuyển động

Một niềm vui kích thích con quay này.

⁴³ Cáclô Magnô, Oóclanđô, hai người

Mà mắt tôi vẫn chăm chú theo dõi

Như mắt thợ săn dõi theo chim bay.

⁴⁶ Rồi Guygờlienmô, Riônácđô

Đôi mắt của tôi nhìn sang tiếp tục

Gốttifređi và Rubéctô Guyxcácđô.

⁴⁹ Rồi di chuyển giữa những ngọn lửa khác

Ông là một nghệ sĩ trong bầu trời

Hồn đang trò chuyện với tôi cho biết.

⁵² Và sau đấy tôi quay về mé phải

Để biết qua Bêatờrítsê việc nên làm

Được chỉ dẫn bằng lời hay dấu hiệu.

⁵⁵ Thấy mắt nàng long lanh, thật trong trẻo

Bao mừng vui và sắc dẹp của nàng

Vượt tất cả mọi thời gian trước đấy.

⁵⁸ Một con người đang cảm thấy vui vẻ

Cảm thấy mình đúng, thì hiểu ra rằng

Đạo đức của mình ngày càng tiến bộ.

⁶¹ Bỗng tôi nhận ra một vòng cung lớn

Đã mở rộng ra cùng với bầu trời

Thấy điều đó thật vô cùng phấn chấn.

⁶⁴ Và sắc mặt của cô nương lúc đó

Lấy lại ngay vẻ trong trắng thường ngày

Như vừa trút vẻ thẹn thùng, e lệ.

⁶⁷ Trước mắt tôi trải một màu trắng trong

Khi tôi quay lại, cũng nhanh như vậy

Vì sao thứ sáu đón tôi vào lòng.

⁷⁰ Tôi thấy ở trong vùng lửa sáng này

Các hồn tình yêu lấp lánh ở đấy

Xếp thành hình, thành chữ trước mặt tôi.

⁷³ Như những con chim dưới sông bay lên

Chúng bay thành vòng tròn, rồi thích thú

Đổi sang hình khác, đủ các loại hình.

⁷⁶ Cũng giống như vậy, những ngọn lửa kia

Tạo thành những hình vừa bay vừa hát

Khi chữ D, khi chữ L, chữ I.

⁷⁹ Theo nhịp bài hát từ từ chuyển động

Rồi khi vẽ ra được dấu hiệu gì

Thì họ liền dừng lại và im lặng.

⁸² Ôi, nữ thần Pêgaxêa, người ban phát

Vinh quang, trường sinh cho các linh hồn

Làm cho các tiểu bang và vương quốc.

⁸⁵ Xin hãy ban cho tôi chút ánh sáng

Để tôi tả những hình họ tạo ra

Xin sức mạnh cho những dòng thơ ngắn.

⁸⁸ Sau năm lần hiện ra bảy nguyên âm

Và những phụ âm, tôi đã ghi lại

Từng chữ một, khi chúng vừa hiện hình.

⁹¹ “DILIGITE IUSTITIAM - đầu tiên

Một động từ, rồi danh từ kết hợp

Cuối cùng - QUI JUDICATIS TERRAM”.

⁹⁴ Rồi ở chữ M của từ thứ năm

Những ngọn lửa đã chụm lại ở đó

Giôvê hiện ra như bạc khảm vàng.

⁹⁷ Tôi lại thấy những ánh sáng khác hạ

Trên đỉnh chữ M và dừng lại đây

Vừa ca điều thiện đã thu hút họ.

¹⁰⁰ Khi những mẩu củi cháy dở chạm vào

Làm tóe ra vô số tia lửa nhỏ

Mà bọn ngốc coi điềm báo cho nhau.

¹⁰³ Hơn ngàn tia lửa lại nảy ra đầy

Vọt lên tứ tung, cái cao cái thấp

Dường như chúng muốn vươn tới mặt trời.

¹⁰⁶ Và cuối cùng khi chúng đã yên chỗ

Tôi thấy đầu và cổ của đại bàng

Hình thành bởi nhiều ánh sáng riêng lẻ.

¹⁰⁹ Người vẽ trên cao không ai chỉ cả

Anh ta là người hướng dẫn cho mình

Gợi nhớ đến cái tài năng xây tổ.

¹¹² Những hằng phúc khác hình như bằng lòng

Chữ M giống như bông hoa huệ

Chỉ chuyển động nhẹ là đã làm xong.

¹¹⁵ Ôi vì tinh tú! Những đá quí nào

Chứng tỏ cho tôi biết rằng công lý

Ở nơi người rực sáng từ trên cao.

¹¹⁸ Tôi cầu mong Trí tuệ, nơi ra đời

Chuyển động và sức mạnh, hãy xem xét

Làn khói làm bẩn tia sáng của Người.

¹²¹ Để lần nữa Người nổi cơn thịnh nộ

Với những gì mua và bán trong đền

Có bức tường được xây bằng phép lạ.

¹²⁴ Hiệp sĩ của trời mà tôi yêu dấu

Hãy cầu nguyện cho người sống trên trần

Họ đang lầm lạc vì các gương xấu.

¹²⁷ Xưa kia người ta đánh nhau bằng gươm

Nhưng nay người ta lại làm bằng cách

Tước phần bánh mì đã được Chúa ban.

¹³⁰ Nhưng người viết rồi lại xóa, hãy nhớ

Piêtờrô, Paolô chết vì cây nho

Mà kẻ phá hoại vẫn còn sống đó.

¹³³ Người có thể nói rằng: “Tôi thân thiết

Với người mà chỉ muốn sống một mình

Và điệu nhảy đã đưa tới cái chết

¹³⁶ Người đánh cá và Paolô tôi quên”.

CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XVIII

38. Iosuè (Giôsuê) - người kế tục Mose để dấn dắt dân tộc Do Thái đi chinh phục đất hứa.

40. Giuda Maccabeo - người giải phóng dân Do Thái khỏi ách thống trị của Antioco IV Epifane (thế kỷ II tr. CN).

43. Carlo Magno - tức Charlemagne le Grant; Orlando (X, ĐN., XXXI, 16).

46. Guiglielmo và Rinoardo - những nhân vật trong những sử thi của Pháp thời trung cổ.

48. Gottifredi - lãnh tụ của của cuộc Thập tự chinh đầu tiên tấn công Jerusalem. Ruberto Guiscardo (X, ĐN., XXVIII, 14).

82. Pegasëa - là tên gọi chung của các Nàng thơ ở Elicona (Helicon), nơi có hai dòng suối Aganippe và Ippocrene là những ngọn nguồn cảm hứng của thi ca.

91-93. Diligite justitiam qui judicatis terram - tiếng Latinh. Câu này bản Kinh Thánh tiếng Việt dịch là: “Hãy yêu chuộng đức công chính, hỡi những người cai trị trần gian” (Khôn ngoan, I, 1).

113. Chữ M giống như bông hoa huệ - chữ M Gotico giống như bông hoa huệ (tiếng Pháp: fleur de lys; tiếng Ý: Giglio).

114. Chỉ chuyển động nhẹ là đã làm xong - ý nói những ngọn lửa bay trên chữ M, tạo thành đầu và cổ của biểu tượng con đại bàng, những ngọn lửa khác bay ở phần còn lại, tạo thành một biểu tượng con đại bàng của Đế chế.

120. Làn khói - chỉ Giáo triều Rôma (Curia romana) cản trở tia sáng công bằng chiếu trên mặt đất.

128-129 - Nhưng nay người ta lại làm bằng cách - có nghĩa là: “Bây giờ Giáo hoàng bằng cách rút phép thông công, không cho tín đồ rước thánh thể “tước phần bánh mì đã được Chúa ban”.

130. Nhưng người viết rồi lại xóa - chỉ Giáo hoàng Giovanni XII (1249-1334), người nổi tiếng rút phép thông công liên tục nhưng sau đó lại thay đổi để có lợi cho mình.

133-136. Nghĩa của đoạn này như sau - Người có thể nói rằng: “Tôi yêu mến Giovanni Battista (Giăng Báptít), người chỉ sống một mình trong sa mạc và chết vì điệu nhảy của Salomè, đòi vua thưởng cho cái đầu lâu của Giovanni Battista (Mathiơ, XIV, 6-12; Mác, VI, 22-28), bởi vì tôi yêu đồng tiền vàng có hình ông ấy (X, ĐN., XXX, 74) nên tôi quên người đánh cá (Pietro) và Paolo”.