Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 5

KHÚC V

Vùng trời thứ nhất – Mặt trăng (kết thúc) – Vùng trời thứ hai - Sao Thủy – Những người háo danh.

“Nếu em rực sáng trong ánh lửa tình

Vượt mức độ những gì trên trái đất

Nếu như thế thì em đã thắng chàng.

⁴ Đừng ngạc nhiên, vì điều đó đi trước

Cái nhìn hoàn hảo đi những bước đầu

Theo cái hướng vẫn đi về cái tốt.

⁷ Em đã nhìn thấy trong đầu óc chàng

Đang cháy lên một ánh sáng vĩnh cửu

Nhìn vào nó, tình yêu sẽ cháy lên.

¹⁰ Và nếu có gì làm chàng mê say

Thì đó chỉ là hình dung nhầm lẫn

Là phản xạ của chính ánh sáng này.

¹³ Chàng muốn biết điều gì được thay bằng

Có thể khiến linh hồn được xá tội

Khi lời nguyền vẫn chưa thực hiện xong”.

¹⁶ Bêatờrítsê bắt đầu một bài ca

Nàng tiếp tục nói những lời thánh thiện

Để cho lời cứ việc thế, tuôn ra:

¹⁹ “Quà tặng lớn nhất mà Đức Chúa Trời

Đã tạo ra với một sự hào phóng

Và là quí giá nhất đối với Người.

²² Đó là quyền được tự do quyết định

Những tạo vật có trí không hằng mong

Và chỉ họ được trao không điều kiện.

²⁵ Chàng sẽ thấy, nếu chịu khó suy luận

Trao lời nguyền, có nghĩa là ở nơi

Chúa ưng thuận, nghĩa là ta ưng thuận.

²⁸ Đó là giao ước giữa Chúa, con người

Và kho báu này như em đã nói

Ngài cũng hy sinh cả bản thân Ngài.

³¹ Giá trị ở đâu, cái gì thay nó

Nếu có thể dùng cái đã cho đi

Làm một điều thiện với của phi nghĩa?

³⁴ Thế là chàng đã rõ về điểm chính

Nhưng nhà thờ cũng có những miễn trừ

Có vẻ trái với điều em nói đến.

³⁷ Chàng nên nán lại bàn ăn chút nữa

Vì chàng vừa dùng một món khó tiêu

Để tiêu hóa được cần sự giúp đỡ.

⁴⁰ Hãy mở lý trí cho những lời em

Và hãy ghi sâu những lời trong đó

Vì chỉ nghe thì ít nữa không còn.

⁴³ Ta nhìn thấy hai điều của một việc

Thứ nhất – nội dung của sự hy sinh

Và thứ hai – đó là sự thỏa ước.

⁴⁶ Điều thứ hai không bao giờ bỏ được

Một khi chưa thực hiện, về điều này

Em đã nói ở phần trên chính xác.

⁴⁹ Chính vì điều này mà người Do Thái

Vẫn đen hiến tặng những thứ của mình

Dẫu đồ hiến tặng có thể thay đổi.

⁵² Giờ về nội dung của sự hy sinh

Chàng biết đấy, nó có một giới hạn

Theo đó, có thể thay đổi nội dung.

⁵⁵ Nhưng chớ đổi gánh nặng trên vai mình

Vì chính mình là trọng tài quyết định

Và đừng lẫn chìa khóa bạc với vàng.

⁵⁸ Mọi sự hoán đổi sẽ là phi lý

Mà vật mới, so với vật được thay

Không bằng nhau, như là bốn với sáu.

⁶¹ Nếu một vật mà giá trị của nó

Có trọng lượng lớn làm lệch bàn cân

Thì không thể đổi cho vật nào cả.

⁶⁴ Hỡi người trần, chớ coi nhẹ thề nguyền

Hãy trung thành nhưng mà không mù quáng

Như Giépthê khi hiến tặng đầu tiên.

⁶⁷ Ông không nói: “Tôi đã hành động sai”

Nhưng đi phạm tội để giữ lời hứa

Không khác thủ lĩnh Hy Lạp điên rồ.

⁷⁰ Cùng với nàng Êfigiênia nức nở

Cả những người ngu, cả những người khôn

Khi nghe một chuyện lạ lùng như thế.

⁷³ Hỡi những người Kitô, đừng vội vã

Bay đi trước gió như một lông chim

Đừng nghĩ rằng nước rửa sạch tất cả!

⁷⁶ Các người đã có Tân và Cựu Ước

Có những kẻ chăn chiên của nhà thờ

Thế là đã đủ cho sự cứu vớt.

⁷⁹ Đừng để ham hố lôi kéo các người

Hãy làm người chứ đừng làm súc vật

Để người Do Thái không nhạo các người.

⁸² Đừng làm như con cừu non coi thường

Nguồn sữa mẹ rồi ngây thơ, nghịch ngợm

Bằng cách đánh nhau với lại chính mình”.

⁸⁵ Bêatờrítsê nói như tôi kể lại

Rồi ngay sau đó nàng đã quay về

Nơi ánh sáng rực rỡ của thế giới.

⁸⁸ Việc nàng ngừng nói và đổi thái độ

Buộc tôi ngừng các câu hỏi mới hơn

Mà trí óc của tôi đã chuẩn bị.

⁹¹ Như một mũi tên bay tới đích ngay

Trước khi dây cung vừa mới ngưng lại

Chúng tôi bay vào Vương quốc thứ hai.

⁹⁴ Tôi thấy cô nương vô cùng hân hoan

Nàng đắm mình trong bầu trời ánh sáng

Hành tinh này trở nên rực rỡ hơn.

⁹⁷ Nếu ngôi sao thay đổi và tươi cười

Thì tôi ra sao – người mà bản lĩnh

Dễ thay đổi theo tưởng tượng của tôi?

¹⁰⁰ Giống như trong một ao cá nước trong

Đàn cá lao đến đón nhận tất cả

Vì chúng nghĩ tất cả là thức ăn.

¹⁰³ Tôi thấy hàng nghìn hình bóng từ xa

Chạy về phía chúng tôi, và họ nói

“Kẻ làm giàu cho tình yêu chúng ta”.

¹⁰⁶ Có một hồn đã tới gần chúng tôi

Tôi thấy hồn này niềm vui tràn ngập

Bởi ánh sáng tỏa ra từ hồn này.

¹⁰⁹ Hỡi độc giả, nếu những gì bắt đầu

Rồi dừng ở đây mà không tiến triển

Thì bạn lo lắng muốn biết nhường nào!

¹¹² Và bạn sẽ hiểu mong ước của tôi

Nghe họ nói về số phận của họ

Ngay khi một người hiện trước mắt tôi.

¹¹⁵ “Hỡi con người sinh ra được may mắn

Được ơn trên cho thấy những ngai vàng

Và chiến thắng trước khi rời cuộc chiến.

¹¹⁸ Chúng tôi rực rỡ ở trong nguồn sáng

Đang tỏa ra khắp bầu trời muôn nơi

Nếu ngươi hỏi gì, chúng tôi đáp ứng”.

¹²¹ Nói với tôi – một linh hồn tôn kính

Và Bêatờrítsê: “Chàng hãy hỏi đi

Và hãy tin như nghe một vị Thánh”.

¹²⁴ “Tôi muốn biết Người xây tổ cho Người

Trong ánh sáng lóe ra từ đôi mắt

Và nó càng sáng hơn khi Người cười.

¹²⁷ Người là ai, hỡi linh hồn đáng phục

Vì sao người đến được một nơi mà

Với người trần, ẩn sau tia sáng khác”.

¹³⁰ Tôi nói thế, khi hướng về ánh sáng

Người đã nói chuyện với tôi đầu tiên

Và bây giờ lại càng thêm chói sáng.

¹³³ Giống như mặt trời đang tự giấu mình

Bởi quá nhiều ánh sáng, khi hơi nóng

Hút đi làn nước điều tiết xung quanh.

¹³⁶ Hình ảnh thánh thiện ngời sáng niềm vui

Rồi ẩn giấu vào chính tia sáng ấy

Như khi hồn đã trò chuyện cùng tôi

¹³⁹ Như bài ca hát vào khúc sau vậy.

CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC V

29. Và kho báu này - tức quyền tự do.

35. Những miễn trừ - tức sự giải thoát khỏi lời nguyền.

57. Chìa khóa bạc với vàng - hai chìa khóa tượng trưng cho quyền lực của nhà thờ (X, TT., IX, 117-129).

60. Như là bốn với sáu - lời nguyền mới phải nghiêm khắc hơn lời trước đó.

66. Như Giépthê khi hiến tặng đầu tiên - đây là một tích trong Kinh Thánh. Iepte, phán quan Israel, đã thề với Chúa Trời rằng nếu Ngài cho ông chiến thắng người Ammoniti thì ông sẽ hiến tế cho Ngài sinh linh đầu tiên bước ra khỏi nhà ông khi ông quay về. Kết quả là đứa con gái duy nhất ra đó ông đã phải thực hiện lời thề đó. “Ông Gíp-tác khấn hứa với Đức Chúa rằng: “Nếu Ngài trao con cái Am-mon vào tay con, thì khi con đã thắng con cái Am-mon mà trở về bình an, hễ người nào ra khỏi cửa nhà con để đón con, người đó sẽ thuộc về Đức Chúa, và con sẽ dâng nó làm lễ toàn thiêu” (Thủ lãnh, XI, 30-31).

69. Thủ lĩnh Hy Lạp điên rồ - Agamennone, vị thủ lĩnh người Hy Lạp đã hiến đứa con gái xinh đẹp là Efigènia cho thần linh để cầu được gió thuận trên đường đưa quân đi đánh người Tơ roa.

79. Đừng để ham hố lôi kéo các người - chỉ sự khát khao chiến thắng đã khiến Iepte và Agamennone làm điều trái với đạo đức.

87. Nơi ánh sáng rực rỡ của thế giới - nghĩa là Beatrice quay về hướng mặt trời.

93. Vương quốc thứ hai - tức vùng trời sao Thủy (Mercurio).

117. Và chiến thắng trước khi rời cuộc chiến - thuật ngữ của thần học phân biệt “những người trong cuộc chiến” để chỉ những người đang sống trên trần gian, và “những người chiến thắng” để chỉ những ai được lên Thiên đường.

121. Một linh hồn tôn kính - tức Hoàng đế Giustiniano.