Dante - THIÊN ĐƯỜNG - Khúc 19

KHÚC XIX

Vùng trời thứ sáu - Sao Mộc (tiếp theo).

Cánh giang rộng, đứng thẳng, trước mắt tôi

Hình ảnh đẹp cùng các hồn tụ họp

Những niềm vui pha với chút ngọt bùi.

⁴ Mỗi linh hồn như một viên ngọc nhỏ

Khi những tia nắng mặt trời chiếu vào

Đã phản chiếu vào trong mắt tôi cả.

⁷ Điều mà tôi phải tả lại bây giờ

Chưa từng có ai nói, ai viết cả

Trí tưởng tượng cũng chưa ai nghĩ ra.

¹⁰ Tôi thấy và nghe mỏ đại bàng nói

Những lời “tôi” và “của tôi”, trong khi

“Chúng tôi” và “của chúng tôi” là nghĩa.

¹³ Đại bàng nói: “Vì mộ đạo, chân chính

Ta đã được ban cho sự vinh quang

Điều không thể đạt đến bằng ham muốn.

¹⁶ Ta để lại nhiều kỷ niệm dưới trần

Nhưng con người ở dưới đó hư hỏng

Họ ca ngợi nhưng không hề noi gương.

¹⁹ Nhiều hòn than chỉ tỏa một hơi nóng

Cũng như toán hồn tụ tập ở đây

Bao nhiêu hồn chỉ thốt ra một giọng”.

²² Tôi nói: “Ôi, những bông hoa bất diệt

Của hạnh phúc đời đời, mà mùi hương

Nhập vào nhau thành mùi hương duy nhất.

²⁵ Hãy thổi cho tôi quên việc nhịn ăn

Mà từ lâu ở trong tôi cơn đói

Vì không có thức ăn của người trần.

²⁸ Tôi vẫn biết rằng nếu ở trên trời

Công lý thần thánh soi vương quốc khác

Thì công lý không bao giờ bị che.

³¹ Ngươi biết đấy, tôi đã chuẩn bị nghe

Và ngươi cũng biết rằng sự nghi hoặc

Đối với tôi như cơn đói lâu ngày”.

³⁴ Giống như con chim cắt bỏ mũ trùm

Nó lắc đầu, vỗ cánh và tạo dáng

Để biểu lộ sự ham muốn của mình.

³⁷ Tôi thấy cái biểu hiện đó được dệt

Bằng vinh quang của niềm vui thánh thần

Với bài ca chỉ người trên trời biết.

⁴⁰ Đại bàng nói: “Người dùng compa vẽ

Giới hạn của thế giới ở bên trong

Phân biệt điều ẩn giấu và hiện rõ.

⁴³ Không thể in được trí tuệ của mình

Vào vũ trụ và không để lời nói

Tồn tại với sự thái quá vô chừng.

⁴⁶ Chứng cớ là người kiêu ngạo đầu tiên

Là tạo phẩm cao nhất cao nhất, vẫn không đợi

Được ánh sáng, mà rụng lúc còn xanh.

⁴⁹ Và tất cả các sinh vật nhỏ bé

Tiếp nhận điều thiện vô cùng khó khăn

Chỉ lấy nó làm thước đo chính nó.

⁵² Vậy nên, cái nhìn của ngươi, tất yếu

Chỉ một trong những tia sáng của Ngài

Mà cho tất thảy muôn loài đã chiếu.

⁵⁵ Bản chất không có sức mạnh đến vậy

Để hiểu ra Nguồn vượt xa những gì

Mà lý trí đã rõ ràng nhìn thấy.

⁵⁸ Vì thế, tầm nhìn mà các ngươi có

Thâm nhập vào trong chân lý vĩnh hằng

Như con mắt nhìn vào trong biển cả.

⁶¹ Khi ở gần bờ nó nhìn thấy đáy

Nhưng ở ngoài khơi thì không thấy gì

Đáy vẫn có, nhưng chiều sâu che dấu.

⁶⁴ Ánh sáng - là cái mà hấp thụ được

Từ sự sáng vĩnh hằng; còn lại đều

Là bóng đêm, là thuốc độc của xác.

⁶⁷ Bây giờ cần làm sáng tỏ điểm tối

Mà công lý sống còn che nó đi

Là vấn đề người đặt nhiều câu hỏi.

⁷⁰ Người đã từng nói: “Một người sinh ra

Bên bờ sông Hằng, ở đó chẳng có

Ai nghe, nói, hoặc viết về Giêsu.

⁷³ Mọi hành động của anh ta đều tốt

Như lý trí nhân loại vẫn hình dung

Anh ta không nói, làm điều gì ác.

⁷⁶ Rồi chết không rửa tội, chẳng Đức tin

Vậy đâu là công lý để kết án?

Đâu là tội, nếu anh ta không tin?”

⁷⁹ Người là ai mà ngồi ghế trọng tài

Để phán xét từ xa hàng nghìn dặm

Với tầm nhìn chỉ bằng một gang tay?

⁸² Đối với kẻ muốn đào sâu thêm nữa

Mà nếu Kinh Thánh vẫn ở bên người

Thì không có gì để hoài nghi cả.

⁸⁵ Hỡi những con vật đầu óc thô thiển

Ý chí thánh thiện từ những ngày đầu

Chưa bao giờ rời xa điều thiện cả.

⁸⁸ Phù hợp với ý chí ấy là đúng

Không điều thiện nào mà không hướng về

Ý chí ấy để sinh ra điều thiện”.

⁹¹ Giống như con cò lượn vòng trên tổ

Mớm mồi cho con rồi lại bay đi

Cò con ăn no dõi theo nhìn mẹ.

⁹⁴ Cũng như thế, khi tôi ngước nhìn lên

Một hình ảnh thánh thiện đang vỗ cánh

Nhờ bao niềm hy vọng đã nâng lên.

⁹⁷ Vừa quay vừa hát: “Hỡi người trần thế

Công lý của Chúa đối với các người

Như tiếng hát này các người không hiểu”.

¹⁰⁰ Khi những ngọn lửa của hồn thần thánh

Đã dịu đi, những dấu hiệu diệu kỳ

Từng làm người La Mã được kính trọng.

¹⁰³ Đại bàng tiếp tục: “Ở Vương quốc này

Chưa ai lên đây mà không tin Chúa

Trước hoặc sau khi Người bị đóng đinh.

¹⁰⁶ Nhưng nhiều kẻ cứ kêu tên: “Chúa, Chúa!”

Mà ngày phán xét chẳng được gần Người

Như một kẻ chưa từng biết đến Chúa.

¹⁰⁹ Những tín đồ như thế sẽ bị đày

Như người Êtiôpi, thành hai nhóm

Một nhóm - giàu có, một - khổ muôn đời.

¹¹² Người Ba Tư nói về những ông vua

Khi họ mở cuốn sách, trong đó chép

Những điều ô nhục của các ông kia.

¹¹⁵ Người ta thấy hành động Anbéctô

Sẽ làm cho người viết sách nói đến

Rằng ông san bằng Vương quốc Pờraga.

¹¹⁸ Người ta thấy ở đó nỗi đau thương

Của dòng sông Xenna vì tiền giả

Nơi có ông vua chết vì lợn rừng.

¹²¹ Tính kiêu ngạo dẫn tới sự khao khát

Vua Xcốtlen và vua Anh hóa rồ

Khi trong biên giới nước mình thấy chật.

¹²⁴ Người ta thấy bạc nhược và dâm đãng

Của vua Spagờna và Bôêmmê

Chưa bao giờ có được lòng dũng cảm.

¹²⁷ Người ta sẽ thấy ở đó lòng tốt

Của vua què Giêrusalem qua chữ I

Và chữ M, mà người ta viết ngược.

¹³⁰ Người ta sẽ thấy sống trong nghèo hèn

Kẻ đã từng trấn giữ hòn đảo lửa

Nơi Ankixê  kết thúc cuộc đời ông.

¹³³ Và để chứng tỏ ông chẳng đáng gì

Về số phận ông chỉ cần vắn tắt

Vài dòng thôi mà nói được nhiều điều.

¹³⁶ Mọi người thấy những hành vi đê tiện

Chú và em ông ta làm ô danh

Dòng họ nổi tiếng và hai vương miện.

¹³⁹ Kia Poóctôganlô và Noócvêgia

Sẽ bị chế nhạo và Rátxia nữa

Người đã đúc tiền giả ở Vinêgia.

¹⁴² Xứ Ungheria sẽ sung sướng nếu không

Vì ông vua kém, Navara hạnh phúc

Nếu vũ trang những ngọn núi bao quanh.

¹⁴⁵ Cần tin rằng đã có điều báo trước

Cho số phận, Niccôxia và Phamagôtta

Đang kêu khóc chống lại vua súc vật

¹⁴⁸ Chúng cùng giuộc với lũ kể trên kia”.

CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

 X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XIX

46. Người kiêu ngạo đầu tiên - chỉ Lucifero.

111. Một nhóm - giàu có, một - khổ muôn đời - nghĩa là một số được hưởng sung sướng muôn đời nơi Thiên đường, số khác muôn đời khổ đau nơi Địa ngục.

115-117. Người ta thấy hành động Anbéctô - tức Alberto I d'Asburgo (X, TT., VI, 97), người đã tàn phá xứ Bohême (nay là Séc) năm 1304.

120. Ông vua chết vì lợn rừng - tức vua Pháp Philippe le Bel (X, TT., VII, 109; XX, 92; XXXII, 151) đi săn bị lợn rừng tấn công đến chết.

122. Vua Xcốtlen và vua Anh hóa rồ - tức vua Roberto Bruce (từ 1306 đến1329) của Scotland và vua Edoardo I (từ 1272 đến 1307), Edoardo II (từ 1307 đến 1327) của Anh tiến hành chiến tranh liên miên vì Anh muốn chiếm Scotland.

125. Vua Spagờna và Bôêmmê - tức vua Ferdinando IV di Castiglia (1285-1312) của Tây Ban Nha (Spagna); vua Venceslao II di Boemia của Bohême (X, TT., VII, 102).

127-129. Vua què Giêrusalem - tức Carlo II d' Angiò, vua Jerusalem và Napoli, có biệt danh là vua què. Tính tốt của ông này được thể hiện bằng chữ số La Mã I (tức 1), còn tính xấu được thể hiện bằng chữ M (tức 1000).

131. Kẻ đã từng trấn giữ hòn đảo lửa -  tức Federico III di Sicilia (Federico d'Aragona), vua Sicilia (X, TT., VII, 119).

132. Nơi Ankixê  kết thúc cuộc đời ông - Anchise, bố của Enea, chết ở Sicilia trên đường từ Tơ roa đến Italia (E., III, 707-714).

137. Chú và em - Giacomo, vua của Maiorca và Pietro III d' Aragona, bố của Federico II.

139. Kia Poóctôganlô và Noócvêgia... - Dionigi del Portogallo (Dionigi Alfonso), vua Bồ Đào Nha; Ancone VII, vua Na Uy; Stefano Uroš II Milutin, vua Serbia làm tiền giống với tiền của Venigia (Venezia).

142-143. Xứ Ungheria sẽ sung sướng... Dante cho rằng vua Hungari Andrea III d'Ungheria và các vua kế nhiệm cai trị kém, (nếu không thì Hungari sẽ sung sướng).

143-144. Xứ Navarra sẽ hạnh phúc - nếu vũ trang những ngọn núi bao quanh đề phòng nước Pháp.

146. Niccôxia và Phamagôtta - Niccosïa và Famagosta, hai thành phố ở đảo Cipro (Síp), do Enrico II di Lusignano, một ông vua độc tài và độc ác cai trị.